ЅИРЄМ ЅУЛ ПЄРЛЕ

(19 .01.2015) Вик­тор­па Еле­на Бай­мяш­кин­сен ѕем­йи чґмґр­таннґ­ран­па 20 ѕул ѕитрє. Мґшґр­сем илем  тєн­чин­че пурґ­наѕѕє те­сен те йґнґш­мастпґр: Вик­тор ґс­та фо­тог­раф, Еле­на – паллґ їнерѕє.

Ывґл­па хєр ѕу­рат­са їс­те­реѕѕє вє­сем, ѕемье тґтґ­шах пуѕ­тарґн­са вґйлґ шыв юх­хи­сем ѕин­че иш­ме ѕї­рет е пєр-пєр ѕє­ре экс­кур­сие тух­са ка­ять. Калґн, са­мант та пєр вырґн­та тґ­рай­масть. Ѕав вґхґт­рах твор­чест­во єѕє­сем те ту­ма єлкє­рет. Авґ, ѕемье юби­лей­не те илемлєх мелє­се­пе усґ кур­са паллґ ту­ма шут тытнґ вє­сем: ян­варєн 21-мєшєн­че Чґ­ваш на­ци биб­ли­о­те­кин­чи «Кємєл ємєр» га­ле­рейґ­ра Бай­мяш­кин­сен ку­равє уѕґ­лать. Ѕак паллґ кун ѕыв­харнґ май эпир ку­рав­ри єѕ­сен ав­торє­сем­пе тєплєн­рех пал­лаш­та­расшґн си­ре.

Вик­тор
Сверд­ловск об­лаѕ­не кє­ре­кен Нивь­янск хлин­че ѕу­ралнґ вґл. Пирєн тґрґ­ха мєн­ле лекнє тетєр-и? Унґн ашшє-амґшє Чґ­ва Ен­ре ѕу­рал­са їснє-ѕке, пєр тапхґр Нивь­янск­ра єѕ­ле­се пурґннґ. Тґ­ван ене таврґн­сан Вик­тор пєр авґк ку­камґшє патєн­че, Чґ­ваш Ен­ри Сєнтєрвґр­ри ра­йон­не кє­ре­кен ялл­та пурґннґ, ун­тах ка­лаѕ­ма вє­реннє. Чґ­ваш­ла та са­май пер­ке­лешнє, ан­чах ашшє-амґшє Шу­паш­кар­та тєп­лен­сен ар­ѕын ача­на хґй­сем пат­не  ил­се кайнґ. Ху­ла пурнґѕє Вик­то­ра вырґс­латнґ, халє пґт-пат кґ­на пєл­ке­лет чґвш сґ­махє­се­не. Ѕав вґхґт­рах, чґ­ваш куль­ту­ри пат­не туртґ­нас­си ун­ра нихґ­ѕан та иксєл­мен.
Ашшє Теччє ра­йонєн­че ѕу­рал­са їс­ни­пе-ши, Бай­мяш­кин­сен ѕем­йи Шу­паш­кар­тан Ху­са­на куѕнґ. «Ан­не, Ли­дия Тро­фи­мов­на за­вод­ра єѕ­летчє, ат­те Конс­тан­тин Ми­хай­ло­вич элект­рикчє», – аса илет Ху­сан­ти ачалґх­не Вик­тор. Ѕемь­е­ре виѕѕєн ѕитєннє вє­сем – На­талья аппґшє (халє Ху­сан­ти пу­ка­не те­атрєн­че єѕ­лет), Вик­тор та­та Ми­ха­ил (кон­ди­ци­о­нер­сем­пе ґн­ка­руллґ). Бай­мяш­кин­сем ачи­се­не ырґ пат­не туртґн­ма хґнґх­тар­са їс­тернє, пєчєк­рен иле­ме кур­ма вє­рентнє. Урґх­ла пу­лас та ѕук, Конс­тан­тин Ми­хай­ло­вич ки­но їке­рес­си­пе питє кґсґк­ланнґ-ѕке, унґн ин­те­ресє ачи­се­не те куѕнґ. Шкул­та вє­реннє чух­нех Вик­торґн фо­то­ап­па­рат пулнґ: «Пиллєкмєш клас­ра «С­ме­на» фо­то­ап­па­рат ил­се панґччє», – аса илет вґл. Ка­я­рах Ху­сан­ти Ле­нин ячєлє куль­ту­ра ѕуртєн­че фо­ток­ру­жок єѕ­ле­ни­не пєл­се ун­та ѕї­ре­ме тытґннґ. Халє хґйєн про­фес­си кар­талш­ки­сем­пе улґ­хасс­си шґп ѕак кру­жок­ран пуѕ­ланнґ те­се шут­лать Вик­тор. Ху­сан­ти ави­а­ци тех­ни­кумєн­че єреннє чух та сґнї­керчєк­сем­пе ап­па­ла­на  вґхґт тупнґ вґл. Ѕар хєс­мет­не кай­ма вґхґт ѕит­сен Бай­мяш­ки­на Ин­ѕет Хє­вел Тухґѕ­не илд­се ѕи­тернє шґ­па, ин­же­нер ѕарє­сен­че службґ­ра тґнґ чух та фо­то­ап­па­ра­та алґ­ран яман. Ѕар­тан таврґн­сан Ху­сан­ти ки­нох­ро­никґ­на оп­ре­а­тор ас­сис­тенчє пул­са єѕе выр­наѕ­ма та шут­ланґ, ан­чах пушґ ва­кан­си пул­ман­ни­пе ад­ми­нист­ра­то­ра выр­наѕнґ. Ка­я­рах ки­но їке­ре­кен ушкґнґн ди­рек­торє, про­дю­сер пул­са єѕ­ленє. Ятар­ла­са Мус­кав­ра ВГИКра про­дю­сер курсє­се­не пє­тернє, Пе­тер­бург­ра та ґс­талґх­не туп­танґ.
Ан­чах са­май вґхґт урґх єѕ­пе ап­па­ланнґ  – ѕемь­е­не тґ­рант­мал­ла, вґл вґхґт­ра сґнї­керчєк ту­ни­пех ѕемье бюд­жет­не тыт­са пы­ма хєн пулнґ. турґ панґ пул­та­рулґх манґѕ­ман, хґй ѕин­чен аса ил­тер­сех тґнґ. Ѕап­ла сґн їкер­ме тытґннґ вґл, пєлї їс­те­рес те­се Нью-Йорк­ри фо­тос­ту­ди­ре дис­тан­ци мелє­пе вє­реннє.
Па­ян Вик­тор пул­та­руллґ фо­тог­раф, чґн-чґн ґс­таѕґ. Ыт­ла­рах вґл ѕын­се­не їкер­ме юра­тать. Пєр кадр­тах фо­тої­нерѕє ѕыннґн кґмґл­не, ха­рак­тер­не кґ­тар­тать пи­ре. ѕавґн­пах ѕын­сем­пе єѕ­ле­ме юар­тать те вґл. «Каш­ни ѕыннґн хит­релєх­не кґ­тар­тас ки­лет манґн, ун ѕи­не пґх­са ыта­рай­масґ тґтґр ку­ра­кан», – тет вґл.  Мґшґрєн мас­терс­койє уншґн фо­то­са­лон пул­са тґ­рать.
Еле­на
Еле­на Ху­сан­та ѕу­рал­са їснє. Унґн ка­лав­не ит­ленє май ирєксє­рех «ашшєн хєрє» те­кен шухґш ѕу­ра­лать пуѕ­ра. Яла­нах їкер­ме ємЄт­леннє Юрий Ива­но­вич ємєт­не пурнґѕ­лай­масґр хґй кґмґл­не Ле­на хєр­не панґ тейєн.  «Пур чух­не те ма­на пулґш­ма ґнтґ­лаччє», – те­се ґшшґн аса илет халє хєрє ашшє­не. Ѕут ѕан­талґ­ка юра­тас­си те ашшєн­че­нех куѕнґ те­се шут­лать Ле­на: «Уѕґ сывлґш­ра єѕ­ленє чух вґй кє­ни­не ту­ятґп», – тет вґл.
Ле­на Ху­сан­ти 3 номерлє їнер шкулєн­че вє­ре­ннє. Шґп ѕавґн чух пал­лашнґ та халє В.Су­ри­ков ячєллє инс­ти­тутґн Ху­сан­ти фи­лалєн рек­торє­пе М.Ва­га­пов­па. Вґл Ленґн пєр­ремєш пре­по­да­ва­телє пулнґ. «Ѕамрґк вє­рен­те­ке­не сал­та­ка ил­се кай­сан чы­лайґшє шкул­тан тух­са кайрєѕ», – ка­ла­са па­рать їнерѕє. Юл­ни­сем ва­ра Ва­га­повпа ѕы­ру ѕїретнє. Ху­сан­ти їнер учи­ли­щин­че вє­реннє чух вє­рен­те­кен­пе вґ­ре­не­кен кал­лех тєл пулнґ, В.Су­ри­ков ячєллє инс­ти­тут­ран вє­рен­се тухнґ М.Ва­га­пов кал­лех Ленґн пре­по­ад­ва­телє пул­са тґнґ, унґн дип­лом єѕ­не ерт­се пынґ. Ѕап­лах па­ян­ Шу­паш­кар­ти И.Яков­лев ячєллє пе­да­го­ги­ка ун­и­вер­си­течєн ас­пи­ран­ту­рин­че вє­ре­не­кен Еле­на Бай­мяш­ки­на Ху­сан­ти 2-мєш їнер шкулєн­че вє­рентнє Ра­шид Тух­ва­тул­ли­на та ырґ­па аса илет. Мґшґрє Свет­ла­на Конс­тан­тинов­на ун­тах скульп­ту­ра вє­рентнє. Ѕак мєшґр­па хутшґн­са про­фес­сишєн, пурнґѕшґн кирлє ну­май ґслґ шухґ­ша йышґннґ вґл, тєнче куравне анлґлатнґ. Ѕак шкул­тах Ким Ка­ма­лет­ди­нов єѕ­ленє, ну­май пулґшнґ вґл вє­ре­не­кен­не, вє­ре­нте­кен кґ­на мар, чґн-чґн юл­таш пулнґ. Ґна Еле­на халь те ашшє­пе тан­лаш­та­рать: «Вє­сем ѕу­рал­ма та пєр кун ѕу­ралнґ».
«Аслґ шку­ла кай­ма шут тыт­сан суй­ла­са ил­мел­леччє: е Су­ри­ков инс­ти­тут­не Мус­ка­ва, е Пе­тер­бур­га Ре­пинґн­не». Ле­на И.Ре­пин академине суй­ла­са илнє, ан­чах ху­сан­сен шкулє питєр­се­не ѕыр­лах­тар­ман ик­кен, кє­ре­сех те­сен ѕавґн­тах пурґн­са хґнґх­мал­ла є­ѕе. Ѕап­ла Ле­на Сер­гей Спи­цын профессор патне їкерчєк­сен урокє­се­не ил­ме ѕї­ренє.
Мо­ну­мен­таллґ жи­во­пи­се ун чух (шґп Ле­на ка­яс ѕє­ре) ыт­ла­рах ар­ѕын­се­не йышґннґ, хєр ача кон­ку­рен­цие чґ­тай­ман…
Ѕакґн хыѕѕґн Бай­мяш­кин­сем Ху­са­на таврґннґ, Шу­паш­кар­ти И.Яков­лев ячєллє пе­да­го­ги­ка инс­ти­тучєн їнер гра­фи­кин фа­куль­тет­не вє­рен­ме кєнє. «Чґ­ваш ѕєрє ѕин­че ґн­лан­са илтєм, ман­па пул­са ир­тес єѕ­сем шґ­пашґн пысґк пєл­терєшлє. Ѕыннґн пєр тґ­ван ѕєр­шыв, манґн иккє те­се шут­латґп: пє­рин­че эпє ѕу­ралнґ, теп­рин­че – лич­ность, їнерѕє пул­са тґнґ, вґл ма­на халь те ата­лан­ма пулґ­шать»
«Чґ­ваш їнер­ѕи­сем питє ак­тивлґ, пирєн­пе, сту­дент­сем­пе пєр­ле вє­рен­те­кен­сем плинэ­ра ѕї­ретчєѕ, пєр-пє­рин­пе ѕывґх хутшґ­наттґмґр. Ху­сан­ти їнерѕє­сем тєп­рен ил­сен ыт­ла­рах пєч­чен­шерєн єѕ­ле­ме юра­таѕѕє», – тан­лаш­та­рать вґл єѕ­тешє­се­не.
Ле­на хґйєн пєр­ремєш ку­рав­не те чґ­ваш ѕєрє ѕин­че йєр­ке­ленє «Порт­рет ду­ши» Ѕєнє Шу­паш­кар­ти му­зей­ре иртнє. Питє хапґлласа йышґннґ ґна куракансем, курава пынґ їнерѕє-вєрентекенєсем те пысґка хурса халанґ єѕсене.
Халє «Халґх­сен хуш­шин­чи» ста­тус­па ир­те­кен Кок­кель плинэрє­се­не те Еле­на Бай­мяш­ки­на ґшшґн аса илет, єѕ­тешє­сем­пе туслґн єѕ­ле­ни кґ­на мар, Афа­на­сий Кок­келєн тґ­ван ялєн­чи ѕын­сен та­ра­ватлґхє те тыткґн­ланґ їнер­ѕе. «Ѕак ѕєр ѕин­че мєн чухлє ыт­ла­рах єѕ­летєн, ѕавґн чухлє ыт­ла­рах вґй хутшґ­нать», – тет вґл.
Еле­на Бай­мяш­ки­на ас­пи­ран­турґ­ра вє­рен­ни­не ка­ларґмґр єнтє, кун­та та  вґл хґйєн тєп­чев єѕ­не чґ­ваш куль­ту­ри­пе ѕыхґн­тарнґ: «Чґ­ваш халґх ис­кусст­вин хатєрє­сем­пе пе­да­го­ги­ка аслґ шкулє­сен­че вє­ре­не­кен сту­дент­сен ґс-хакґл­па нравст­вен­ность хак­лавє­се­не йєр­ке­лес­си» ятлґ вґл. Чґ­ваш халґх кос­тюмє­сем ѕин­чен ка­ла­кан ме­то­ди­ка по­со­би­не те ѕыр­са кґ­ларнґ – пир тєр­тес­си, би­сер­па ѕєлесси, тєрє тєр­ле­си та­та ыт­ти тєс­сем ѕин­чен ин­те­реслє ка­ла­са па­рать ав­тор. Ѕавґн­па сту­дент­сем­пе пре­по­да­ва­тель­сем кґ­на мар, чґ­ваш ис­кусст­ви­пе ин­те­рес­ле­не­кен каш­ни ѕын кґсґк­лан­са ву­лать по­со­бие.
Ян­варєн 21-мєшєн­че уѕґ­ла­кан пєр­ле­хи ку­ра­ва Бай­мя­шин­сем пєтєм­летї ку­равє пек хак­лаѕѕє. Твор­чест­во мґшґрєн пєр тапхґрє вєѕ­леннє, мєн­ле ѕитєнї­сем тунґ ѕак вґхґт­ра, мн­ле идейґ­се­не пурнґѕ­лас­сишєн єѕ­ле­мел­ле те єѕ­ле­мел­ле та­та. Ав­тор­сем ку­рав­ра хґй­сен єѕє­сем ѕи­не хґй­сем пґх­са хак­лаѕѕє. Пал­лах, ку­ра­кан­сем мєн­ле йышґн­ни те кґсґк вє­се­не.

Тать­я­на ВА­СИЛ­ЬЕ­ВА.
E-mail: wassatan@mail.ru
Сґнїкерчєксем Баймяшкинсен архивєнчен.